Geviş Getirme

Yazının başlığından hareketle hayvanların beslenmesine dair bir şey anlatacağımı düşünmeyin. Çünkü sadece hayvanlar geviş getirmez. Beynimiz de geviş getirir.

Başınızdan bir olay geçtiğini varsayalım. Üstelik bu olay sizde bir iz bıraksın. Olayın üzerinden zaman geçmiş olmasına ve aslında etkisi tamamen ortadan kalkmış olmasına rağmen beyin olayı tekrar tekrar yaşamaya yani geviş getirmeye başlar.

Ama aynı olayı olduğu şekliyle tekrarlasa sorun yok. Bu geviş getirme tarzı öyle bir tarzdır ki aradan geçen zamanda geviş getirilen düşünceye aslında o olayla ilgisi olmayan kurgular ilave edilmeye başlar. Olay bambaşka bir kimliğe bürünür. Bu gevişe son vermezseniz yaşadığınız olaydan uzaklaşacağınız gibi psikolojik açıdan yıkıcı bir sürece de girmiş olursunuz.

Bundan kurtulmanın en etkili yolu o olayı yaşadığınız an oturup üzerinde birazcık düşünmek ve onu parçalara ayırmaktır. Çünkü olayın geneli aslında önemsizken belki de son bölümü biraz daha şiddetli olduğu için beyniniz tüm olay hayati derecede önemliymiş gibi bir yaklaşım sergiler.

Bu olayı nobel ödüllü Daniel Kahneman güzel bir şekilde özetlemektedir. Kahneman hastahanede yaşanan bir deneyden bahsetmektedir. İki gerçek hasta gözlem altına alınır. Bu hastalar ağrılı bir operasyon geçirmektedir. A hastasının geçirdiği operasyonun ağrı seviyesi B hastasının geçirdiği operasyonun ağrı seviyesinden düşüktür. Ancak A hastasına yapılan operasyonun özellikle son bölümü ağrının pik yaptığı noktadır. B hastası ise operasyonun genelinde sabit seyirli bir ağrı yaşamaktadır. Olayın üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra hastaların geçirdikleri operasyonla ilgili görüşleri alınır. A hastası operasyonu katlanılamaz olarak nitelerken, B hastası normal ağrılı bir operasyon ifadelerini kullanmıştır. Halbuki toplam ağrı miktarı B'de A'dan yüksekti.

Kahneman bu noktada anıların gerçek ve kurgu olmak üzere ikiye ayrıldığını ve yukarıda anlatıldığı şekliyle bazı durumlarda kurgunun gerçeği alt ettiğini ifade etmiştir. Özetle "Deneyimlerimizden arta kalan şey hikayelerdir" der. Bu nedenle geviş getirme eyleminde kurguların kurbanı olma riski ile karşı karşıya kalmamak için farkındalık seviyenizi yüksek tutmanızı öneririm.

Not: Videoyu Türkçe altyazılı izmelek için Subtitle'yi tıklayıp Turkish'i seçin.

Kaliteli düşünün, kaliteli hissedin, kaliteli yaşayın ve marka olun.